Thursday, February 25, 2021

આંખને સજા કરો

દૃશ્યો જુએ છે એ ખરાબ- આંખને સજા કરો,

પાછી ગણાવે એને ખ્વાબ- આંખને સજા કરો!


મહુડો મેં રેડ્યો તાંસળીમાં પહેલી ધારનો છતાં,

પીવે છે એ ગણીને રાબ- આંખને સજા કરો!


સુરમો લગાવતો રહું છું રોજ મારી જાતે તોય,

કીકીમાં એણે પાડ્યો ડાઘ- આંખને સજા કરો!


સસલામાં જોવે વાઘ, કાકિડો ગણે એ વાઘને,

શ્રાવણમાં ડોબી ખેલે ફાગ- આંખને સજા કરો!


પાંપણનો રવ ન પારખે એ એટલી બહેરી થઈ,

ગાયા કરે છે એક રાગ- આંખને સજા કરો!

- મેહુલ મંગુબહેન, 22 ફેબ્રુઆરી 2021, નવી દિલ્હી

છંદોલયઃ ગાગા લગા લગાલ ગાલ ગાલગા લગા લગા

ખાસ નોંધ : આ ગઝલને છંદબદ્ધ કરવાનો સઘળો શ્રેય કવિ શ્રી પંચમ શુકલને જાય છે. મને ન તો છંદ આવડે છે અને ન તો એમાં લખવામાં રસ પડે છે. 

Tuesday, January 19, 2021

શહેરનું ઝાડ

એકલવાયું ઝાડ જોઈને મને સાંકળે બાંધેલ હબસી યાદ આવે છે

કાં પછી ગામબહાર મૂકી દેવાયેલો દલિત કે

પંચમહાલ, ડાંગ કે દંતેવાડાથી શહેરમાં આવી ઇંટો ઉચંકી રહેલો મજૂર.

શહેરમાં લોખંડની જાળીમાં કેદ પ્રત્યેક ઝાડ મને

માણસના દંભના ચાકર સમું ભાસે છે.

નથી એની કને વેલ-વનરાઈ

નથી બેસતું મધ કે નથી ચઢતી ઊધઈ

સૂકા પાંદડા પર દોડી જતી ખિસકોલીનો અવાજ નથી થતો નસીબ.

ડામરની સડક બની જાય ઝરણ કે

પોતાના જ કોઈ પૂર્વજના પાંદડાં ઢસડાઈને વળગી પડે મૂળને એવું શક્ય જ નથી.

મને દયા આવે છે શહેરના ઝાડ પર

થાય છે કે કાશ આ ચકલાં-કબૂતરાંની ચાંચમાં હોત તાકાત

એ ઉડાવી લઈ જાત આખેઆખું ઝાડ

અને મૂકી દેત એને જંગલમાં પાછું

તો એની આસપાસ હોત એના સમું કોઈ.

જ્યાં એ પારેવડાં સુઈ ગયે

રાત પડ્યે કરત અલકમલકની વાત

જ્યાં ઉગતો અને આથમતો આખેઆખો સૂર્ય એનો પોતાનો હોત, કોઈ બિલ્ડિંગનો નહીં

જ્યાં ઝાડ હોવાનો અર્થ ફક્ત ઝાડ હોવું હોત

ઓક્સિજન કે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ કે નાઇટ્રોજન નહીં.

શિસ્તબદ્ધ સૈનિકોની કતાર જેમ સડકને કિનારે હારબંધ ઊભેલાં ઝાડનો અર્થ જો પર્યાવરણ હોય તો માનવ સભ્યતાનો અર્થ ગુલામી છે

-     મેહુલ મંગુબહેન, 19 જાન્યુઆરી 2021, દિલ્હી

Saturday, December 26, 2020

प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी

मैं नहीं जानता तुम कैसे हो

गोरे हो या काले, मोटे हो या पतले

आदमी हो या औरत या उभयलिंगी कोई


प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी 

मैं नहीं जानता तुम कौन हो

यह भी नहीं जानता की तुम होंगे कहां

हो सकता है प्रधानमंत्री आवास में हीं हो तुम्हारा घर

हो सकता है तुम किसी दूर देश में बैठकर सीते होंगे उनके कपडे

तुम आफ्रिकन भी हो सकते हो अमेरिकन भी

या नागपुरिया या लखनवी या अहमदाबादी भी


प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी 

कभी कभी मुझे शक होता है कि तुम शायद मंगलवासी होंगे 

खैर जो भी हो पर तुम प्रधानमंत्री के दरजी हो उस से बडी बात क्या होगी

अच्छा खासा कमाते होंगे वह खुशी की बात है इस दौर में


प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी 

मै जब भी टीवी देखता हुं या पढता हुं कोई न्यूझ इन्टरनेट पर

पता नहीं क्यूं हर बार दिख जाते है माननीय

और जब जब मैं उन्हें देखता हुं मुझे तुम याद आ जाते हो

हा सच हैं हम कभी मिले नहीं लेकिन

मैंने हर बार तुम्हे महसूस किया है 

कभी सुट में, कभी कुर्ते में

कभी जॅकेट में कभी साफे में


प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी 

छप्पन इंच का सीना खुद तो नहीं आयेगा नाप देने यह तो जानता हुं मैं

पर सोचता हुं अकसर की नाप कैसे लेते होंगे तुम?

या फिर जैसे कि माननीय कैमॅरा के अंतर्यामी हैं तो

वही लेता होगा नाप औरे देता होगा तुम्हे सटीक हिसाब


प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी 

हर रंग हर नसल का कपडा सीधा पीएमओ से ही आता होगा समझ सकता हुं

पर क्या उस कपडे को काटते वक्त कांपते है हाथ तुम्हारे 

कि छप्पन में कहीं एक ताना भी पड जाए न कम

क्या मशीन चलाते वक्त लॉकडाउन में भागे मजदूरो के पैरो जितना बोझ महसूस करते हो तुम प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी?
 

पता हैं हम जब छोटे थें तो पिताजी के बचे कपडे से बनवा लेते थे चड्डी 

और बचे न कुछ ज्यादा तो माँ मांग लेती थी सारी चिंदी तकियें में भरने

तो क्या भेजते हो तुम चिंदी वापिस माननीय को हिसाब के साथ

या फिर बनवा लेता है मंत्री कोई बचे कपडे से चड्डी?


प्रिय प्रधानमंत्री के दरजी 

लोग कहते है तुम हो कोई ब्रान्ड बडी 

क्या पता पर सच ही कहते होंगे आखिर तुम हो उनके दरजी

जानते हैं कि बहुत बिझी रहते होंगें तुम

पर चाह बहुत है तुमसे मिलने की

गर वकत् मिले या फिर आना हो इस तरफ कभी तो

मुनिरका स्टेशन के रोड पर चायवाले चच्चा के बगल में

एक मशीन लगाये बैठे हैं हम भी

रफूवाला पूछोगे तो बता देगा पता कोई भी 

- मेहुल मंगुबहन, 20 दिसंबर 2020, दिल्ही


Monday, August 28, 2017

તો નદી કિનારે રહી શકો છો

તમે તરસને આગ ચાંપી આવ્યા છો ? તો, નદી કિનારે રહી શકો છો!
આખો મેઘમલ્હાર ઉથાપી આવ્યા છો ? તો, નદી કિનારે રહી શકો છો!

જળ વિષે જાણવાની તમને કોઈ જ જરૂર દૂર દૂર લગ ન જ હોય તો પણ,
ઘરનાં સૌ ઝળઝળિયાં કાપી લાવ્યા છો ? તો, નદી કિનારે રહી શકો છો!

આ પરમપવિત્ર ઉદાત્ત સુમંગલ મહાન રાષ્ટ્રનાં છત્રમાં રહેવા મળશે કિન્તુ,
તેગ ત્રિશુલ છરી ચપ્પા બરછી લાવ્યા છો ? તો, નદી કિનારે રહી શકો છો!

જીવન તમારું નિમિત્ત માત્ર છે ને જે કંઈ છે આજે એ સઘળું પરભવનું ફળ છે,
બસ! આટલું જ્ઞાન ગોખીગોખી આવ્યા છો ? તો, નદી કિનારે રહી શકો છો!


- મેહુલ મંગુબહેન, ૨૭ ઓગસ્ટ ૨૦૧૭, અમદાવાદ

Wednesday, June 21, 2017

કૂવો

ઉપર દેખાતું હતું સહેજ ગોળ આકાશ ને એ સિવાય સર્વત્ર હતો ઘોર અંધકાર
ન કોઈ કોલાહલ, ન કોઈ ગતિ, ન કોઈ વમળ, ન કોઈ સંગતિ 
એ નાનકડા ગોળ આકાશમાં થતો કદી ફફડાટ અચાનક એ સિવાય કશું જ નહીં.
ને એક દિવસ ધબ્બ દઈને અથડાયું કશુંક 
અફાટ શાંતિ અચાનક બદલાઈ ગઈ ખળભળાટમાં
અવાજ અાવ્યો બુડબુડ...
ને જે અથડાયું હતું એ જ ખેંચાયુ ઉપરનાં સહેજ ગોળાકાર આકાશ તરફ
એમાંથી રેલાયું કંઈક ભીનું ભીનું મારી ઉપર
છેક ત્યારે મને ખબર પડી કે હું તો કૂવો છું....
ઉપરનું ખાલીખમ ગોળ આકાશ જ નહીં જળ છે મારી કને
એ દિવસે તારી ગાગર ભરાઈને હું જાણે સાગર થઈ ગયો
અમાપ અંધકાર તરત જ થઈ ગયો છૂમંતર
મળ્યુ મને હોવાપણું...
પછી મને વ્હાલ આવ્યુ... બહુ બધુ.
દિવાલનાં પત્થર મને વ્હાલા લાગ્યા
એનાં બાકોરાંઓમાં ભરાઈ રહેલા દેડકાઓ..ગરોળીઓ..ઘો..સાપોલિયા વ્હાલા લાગ્યા
કાયમ સ્થિર દેખાતા આકાશમાં છેક હવે દેખાવા માંડયા દોડપકડ રમતાં વાદળા
ખળખળ કરતાં જળને, કરોળિયાઓને, ફૂટતાં પરપોટાઓને, 
દૂર દેખાતાં સુગરીનાં માળાને...દિવાલ તોડીને ઉગી રહેલા પીંપળાને વ્હાલ કર્યુ મેં
મને મજા પડી...બહુ મજા પડી..અર્થ મળ્યાની મજા.
પણ પછી ધીમે ધીમે ઓસરવા માંડયું બધું
માંડ ભીનાશનું સુખ પામેલો હું પેલા ગોળાકાર આકાશમાંથી 
ફરી પટકાશે ધબ્બ દઈને તારી ગાગર એની રાહ જોતો રહ્યો
ને તું મારું જળ લઈને ગઈ તે ગઈ જ
જળ હોવાનો અર્થ તો મળ્યો છે પણ જળને ગાગરની તરસ હોય છે એ કોને કહું ?
કૂવાને કાંઠો નહીં પામી શકવાનો અભિશાપ હોય છે કોને કહું ?
સુરજ ઘડીક આવે છે માથે એ એમ જ રહેતો હોય તો કેવું સારુ
ઝટ સુકાઈ જાય સઘળું તો આ ગાગરનો ઈંતઝાર પણ છૂટે.

- મેહુલ મંગુબહેન, 20 જૂન 2017, અમદાવાદ

Monday, November 7, 2016

કુતરા જેવી ઊંઘ

મધરાતે શેરીનું કુતરું રુવે તો એને છાનું રાખી શકાતું નથી, 
એની સાથે રુદન કરી શકાતું નથી, 
કેમકે સ્માર્ટફોનમાં સચવાયેલું આંસુ ઝટ દઈ બહાર નીકળે એમ શક્ય નથી.
છુપા નામે સેવ કરેલા નંબરનું લાસ્ટ અપડેટ જોઇને સેન્ટી થવા જેટલી સગવડ મળી શકે છે મધરાતે 
પણ એથી કઈ કુતરાનાં રુદનની તીવ્રતામાં લેશ ફરક પડતો નથી. 
અધવચ્ચે બુઝાઈ જતી બીડી જેવી આળસુ પથારીમાં પથરો થઇને પડ્યું હોય છે શરીર 
પણ એને મધરાતના અંધારામાં છાતી ફૂટતા કુતરા પર ફેંકી શકાતું નથી,
ફક્ત પડખા ઘસી શકાય છે પણ કૂતરાની જેમ છડેચોક પોક મૂકી શકાતી નથી કોઈ નામે.
ઘરર ઘરર ફરતા પંખાને જ ધારી લેવાનો છે ચાંદો 
ને નહિ શોધાયેલી કોઈ ભાષામાં લખવાનું છે નામ એના પર.
પંખાનાં અવાજ અને ઘડિયાળની ટકટક સાથે કાનનું તાદાત્મ્ય સાધીને 
પગથી માથા સુધી ઓઢી લેવાનો છે ધાબળો 
આંખો સદંતર કચ્ચીને કરી દેવાની છે બંધ 
બસ...હવે આવવામાં જ છે
સહેજ પરસેવો વળશે ને પરસેવાની ગંધ જશે નાકમાં 
કુતરાઓ એની મેળે થઇ જશે ચુપ 
બિસ્તરની કરચલીઓ લાગવા માંડશે મુલાયમ 
માથે ગોળ ફરતો ચાંદો હવે આવી જશે આગોશમાં અદ્દલ એ જ ખુશ્બુ સાથે
ને ઘડીક માટે આવી જશે કુતરા જેવી ઊંઘ પણ.

- મેહુલ મંગુબહેન, ૭ નવેમ્બર ૨૦૧૬, અમદાવાદ 

Saturday, September 3, 2016

कत्ल और कविता

कत्ल और कविता के बिच पल भर का फांसला होता है 
हत्या के लिए नहीं उठ पाते हाथ अक्सर कविता लिख लेते हैं !
हलक में जब गालियां घुट घुट कर मर जाती हैं तो वे गीत बन जाती है 
दरअसल जब जब मेरे भीतर कविता और कत्ल के बिच लड़ाई होती हैं  
पता नहीं क्यों हर बार कविता ही जीत जाती हैं 
हाँ मैं कुबूल करता हूँ मैंने मनसूबे रखे हैं 
मुट्ठियां भींच कर पसीने से तर कर रख है गुस्सा भी 
कई बार किया हैं महसूस की लब्ज़ बेकार हैं अब तो बस.... 
लेकीन हरबार कत्ल की साजिश दम तोड़ देती हैं
हरबार जित जाते हैं कविता के संस्कार 
वह की जिसमे कहा जाता है की विचार मृत्यहिन हैं 
सोच चाहे की क्तिनी भी बुरी क्यों न हो वो 
बुरी से बुरी भी क्यों न हो पर कत्ल करना उससे भी बुरा है 
वह की जो कहते रहते है आस अमर होती हैं 
हर रात बनी कत्ल की साजिश अखबार के पन्नो पर आके रुक जाती हैं 
जिस पर लिखा होता है
मेरा देश बदल रहा हैं 
आगे बढ़ रहा हैं !

- मेहुल मंगुबहन, अहमदाबाद